Bệnh thối ướt (thối mềm) do vi khuẩn Erwinia carotovora gây ra. Vết bệnh thường xuất hiện trên rễ (hoặc cổ rế, gốc hành) lúc đầu có dạng trong giọt dầu về sau mô bệnh thối nhũn, màu đen.
Vi khuẩn hình gậy, có nhiều lông roi bao quanh, gram âm, háo khí, có khả năng phân giải gelatin, tạo NH3, indol, không tạo bào tử. Vi khuẩn phát triển tốt trên môi trường P.P.S.A. Khuẩn lạc có màu trắng kem, rìa nhẵn.
Vi khuẩn thuộc nhóm đa thực, phá hoại trên 50 loại cây trồng như khoai tây, cải bắp, súp lơ, dưa, cà rốt, cà chua, …Các loài cây trong họ Alliaceae mức độ nhiễm bệnh rất khác nhau: nặng nhất là hành tây và hành củ, các giống khác như tỏi ta, kiệu, hành ta nhiễm nhẹ hơn, có thể do hàm lượng nước thấp hơn và hàm lượng Fitonxit của nhóm này nhiều hơn.
Vi khuẩn phát triển được trong khoảng nhiệt độ từ 5 – 400C. Nhiệt độ tối thích 22 – 280C, thời kỳ tiềm dục 4 – 6 ngày. Nguồn bệnh tồn tại chủ yếu trong củ và tàn dư lá bệnh, trong đất. Trong điều kiện khô hạn vi khuẩn có thể tồn tại đến 24 tháng. Vi khuẩn E. carotovora rất mẫn cảm với lượng đạm tự do trong thân, củ hành tây. Vì vậy, giai đoạn phát sinh chủ yếu của bệnh tập trung vào giai đoạn cây hành tây xuống dọc hình thành củ. Trong điều kiện nóng ẩm, hành tây còn non bón nhiều đạm, khi thu hoạch và bảo quản củ vào tháng 4, 5, 6 và 7 thì bệnh phát sinh và phá hại nặng nề, gây tổn thất nghiêm trọng.
Vi khuẩn làm mô củ thối rữa có mùi khó chịu, rễ thâm đen, lá và cây héo dần, gây hiện tượng chết rạp hàng loạt. Củ bệnh thâm đen có vòng đồng tâm, nếu bóp nhẹ có nhiều dịch vi khuẩn chảy ra màu trắng đục (trắng kem).
Trong vườn ươm : Bệnh xâm nhập qua rễ cây hành con sau khi gieo khoảng 10 – 15 ngày, hoặc xâm nhập qua vết thương ở cổ rễ, gốc. Vết bệnh đầu tiên trên rễ có dạng dầu trong, kéo dài theo rễ, thân giả làm cho cây con bị úa vàng, nếu nhổ cây con có hiện tượng rễ non bị chóc vỏ.
Cây bị héo, bóp nhẹ trên thân cây mềm nhũn có thể xuất hiện dịch nhầy vi khuẩn và có mùi. Cùng với các bệnh khác như thối cổ rễ do nấm Fusarium spp. và chết róc do ngập nước, bệnh thối củ gây ra hiện tượng chết rạp rất phổ biến trong vườn ươm vào đầu tháng 9 hàng năm, nhất là những năm có nhiều mưa bão. Trên ruộng sản xuất và trên giàn bảo quản : Bệnh xuất hiện khi cây hành bắt đầu hình thành củ sau trồng 45 – 50 ngày, vi khuẩn xâm nhập chủ yếu từ rễ lên củ và từ ngọn xuống củ do các vết cắn phá của sâu khoang trên ruộng hoặc do gián, chuột gặm nhấm trên giàn bảo quản.
Vết bệnh ban đầu có dạng giọt dầu nằm trong mô củ hành, sau đó kéo dài ra ăn sâu vào thịt củ và bẹ lá. Nếu bị sớm cây hành, lá hành vàng úa giống như bị ngập nước, cây còi cọc. Nếu cắt ngang củ sẽ thấy các vết thâm đen có đường đồng tâm theo thân giả, bóp nhẹ sẽ thấy các giọt dịch vi khuẩn màu kem.
Nếu cắt dọc củ sẽ thấy vết bệnh xâm nhập vào nõn tạo ra các đường màu thâm đen chạy dọc mô củ. Mô củ bị thối rữa, mềm nhũn, lá héo, rễ thâm đen, nếu trời ẩm chỉ cần lay nhẹ cây có thể bị đổ gục và có mùi thối.
Đối với bệnh thối ướt vi khuẩn, khi cây hành bị bệnh bà con cần chú ý nhổ bỏ và xử lý vôi bột vào gốc kịp thời để tránh bệnh lây lan rộng. * Để tăng cường sinh trưởng cho cây hành, khắc phục sự mất cân đối dinh dưỡng, bà con có thể bổ sung các loại khoáng chất tinh khiết cho cây hành bằng cách phun lên lá sản phẩm phân bón lá hữu cơ có thành phần trung vi lượng, acid amin,…
* Thu hoạch hành nên chọn ngày nắng ráo, khi để giống hành cần loại bỏ những củ bị sâu bệnh hại hoặc bị giập nát, sây sát và không cắt lá khi hành chưa khô.
Khi bảo quản hành, cần chú ý phơi khô cả mặt trên và mặt dưới bó hành. Kho, giàn bảo quản hành giống phải đảm bảo luôn khô ráo, thông thoáng vì điều kiện nhiệt độ cao và ẩm ướt là hai nhân tố cơ bản dẫn đến củ hành giống bị hao hụt và nhiễm nhiều bệnh gây thiệt hại lớn ở giai đoạn trồng hành vụ sau.
* Để chủ động phòng chống tốt các bệnh hại cây hành giai đoạn xuống dọc hình thành củ, bà con cần chú ý thực hiện đầy đủ các biện pháp kỹ thuật canh tác như sau: 1/ Thường xuyên kiểm tra, thăm đồng để phát hiện các loại bệnh hại sớm. 2/ Theo dõi sát sao tình hình diễn biến của thời tiết. Trong điều kiện trời âm u, mưa ẩm hoặc nhiều sương, nhiệt độ không khí thấp trên dưới 20 độ C, bệnh sương mai, đốm khô lá,… dễ phát triển phá hại. Trái lại trong điều kiện mùa đông ấm, nhiệt độ cao hơn 25 độ C, bệnh thán thư, thối cổ rễ, bệnh thối ướt,… sẽ phá hại nặng hơn. 3/ Bón phân thúc cho cây hành cần chú ý tỉ lệ phân đạm và phân kali, hạn chế đạm vô cơ khi bệnh xuất hiện và không bón phân thúc muộn. 4/ Cần chú ý tưới nước hợp lý dể giảm độ ẩm trên ruộng hành. Mặt khác đất quá ẩm, rễ hành dễ bị ngộ độc và bệnh thối ướt vi khuẩn phát triển gây hại nặng. 5/ Vệ sinh ruộng hành, bảo đảm sạch cỏ thường xuyên, kết hợp tỉa bỏ lá già, lá bị nhiễm bệnh, tiêu hủy tàn dư và cỏ dại ngay sau khi thu hoạch…
Biện pháp phòng trừ Trong giai đoạn vườn ươm : Cần gieo hạt đúng thời vụ, đất thoát nước, bón chủ yếu là phân chuồng hoai mục, hạn chế dùng phân đạm urê, sunfat. Bón vôi khử trùng đất với lượng 40 -50kg/sào.
Cần dùng cót hoặc vải trắng để che ánh nắng trực xạ trong vụ sớm và cắt rạ, rơm nhỏ để tủ luống. Trong giai đoạn ruộng sản xuất : Chọn cây con khoẻ, không bị nhiễm bệnh, trồng đúng mật độ, khoảng cách 10 -15 x 25 -30cm. Đúng tuổi cây: 30 – 45 ngày tuổi. Bón phân để hạn chế bệnh là yếu tố quyết định để phòng chống, vì vậy nên bón theo công thức: 2,5 tấn phân chuồng + 600 kg lân + 60 kg kali + 150 kg urê/ha.
Cách bón theo phương châm “nặng đầu nhẹ cuối”. Bón lót tất cả phân chuồng, phân lân, phân kali và 3/4 lượng đạm urê. Lượng urê còn lại nên bón thúc lần 1 sau khi trồng 20 – 30 ngày. Kịp thời phát hiện nhổ bỏ và dùng vôi bột xử lý những cây bị bệnh để tránh lây lan.
